Həyatımızda nadir rast gəldiyimiz hadisələr və insanlar bizə daha dəyərli və xüsusi görünür. Bu, insan psixologiyasının maraqlı bir xüsusiyyətidir – nadir olan şeylər yaddaşımızda daha çox iz buraxır və onlara daha çox əhəmiyyət veririk.

 

Gündəlik həyatımızda baş verən hadisələr və duyğu ifadələri bir müddət sonra adiləşir. İnsan psixologiyası yeni və nadir olanı daha dəyərli qəbul edir. Məsələn, nadir hallarda yağan qarı xüsusi sevinclə və nostalji hisslərlə qarşılayırıq, halbuki hər gün qar yağsa, bu, artıq adi bir hadisəyə çevrilərdi. Bu fenomen təkcə təbiət hadisələrində deyil, insan münasibətlərində də özünü göstərir.

 

Psixologiyada “çatışmazlıq prinsipi” deyilən bir anlayış var – bir şey nə qədər azdırsa, o qədər dəyərli və arzulanan olur. İnsan münasibətlərində də bu prinsip işləyir, az-az gördüyümüz insanlarla görüşlər daha xüsusi və emosional ola bilər. Məsələn, uzaqda yaşayan bir dostu nadir hallarda görəndə onunla keçirdiyimiz vaxtın dəyərini daha çox anlayırıq.

 

Nadir hadisələr insanların yaddaşında daha çox qalır və daha dəyərli olur. Uzaq bir dostla görüş, çoxdan görmədiyimiz bir insanla yenidən əlaqə qurmaq onu bizə çox özəl hiss etdirir. Halbuki eyni insanla çox vaxt keçirdikdə onun varlığı adiləşir və biz bəzən bu dəyəri düzgün qiymətləndirmirik. Bununla belə, bu, həmişə belə olmur. Bəzən yaxınlıq və daimi ünsiyyət də dərin bağlar yaradır. Sadəcə, insan təbiəti hər zaman əlində olanı dəyərləndirməkdə çətinlik çəkir.

 

Bəzən yaxınlıq və daimi ünsiyyət dərin bağlar yaratsa da insan psixologiyası adət etməyə meyillidir. Bir hadisə və ya duyğu təkrarlandıqca beyin ona alışır və artıq onu əvvəlki kimi xüsusi qəbul etmir. Misal üçün, bir insan daim şikayət etdikdə və eyni emosional reaksiyaları göstərdikdə ətrafdakıların ona qarşı həssaslığı azalır. “Onsuz o, həmişə belədir, heç nə olmaz” deyirlər.

 

Bəli, bundan belə bir nəticə çıxarırıq ki, hər şeyin dəyəri müəyyən bir balansda olduqda daha çox hiss edilir. İnsanlar bir hadisə qarşısında ilk dəfə duyğusal reaksiya verdikdə ətrafdakıların diqqətini çəkir və xüsusi qayğı görürlər. Amma eyni reaksiyalar davamlı təkrarlandıqda, bu, artıq adi bir hal kimi qəbul edilir və əvvəlki kimi diqqət çəkmir. Bu, insan psixologiyasının adət etmə (adaptasiya) xüsusiyyəti ilə bağlıdır. Yeni və fərqli olan şeylər beyin tərəfindən daha çox nəzərə alınır, lakin zaman keçdikcə beynimiz buna alışır və artıq onu xüsusi bir hadisə kimi qəbul etmir. Bu, təkcə mənfi hallara aid deyil, münasibətlərdə və sosial həyatda da özünü göstərir – həddindən artıq sevgi, diqqət və qayğı belə, bir müddət sonra qarşı tərəf üçün adi hala çevrilə bilər. Buna görə də hər şeyin balanslı olması vacibdir. Dozasında olan sevinc, kədər, qayğı və hətta laqeydlik belə daha təsirli və dəyərli olur.

 

Bu anlayışı başa düşdükdə həyatımızda balans yaratmağın vacibliyi daha aydın görünür. Hisslərimizi lazımi anda ifadə etməli, amma bunu həddindən artıq etməməliyik. Qar həmişə yağsaydı onun gözəlliyini dərk etməzdik. Eyni şey duyğularımıza da aiddir. Sevinc, kədər və qayğını dozasında yaşamaq onları daha qiymətli edir.

 

Hər şeyi qədərində saxlamaq – istər sevgi, istər hiss ifadəsi, istərsə də dünyagörüşümüz – bizi daha dərin və mənalı bir həyata aparır. Nadir olanı dəyərli edən onun nadirliyidir.

 

Aytən FƏTULLAYEVA