Bildiyimiz kimi, son illər ölkəmizdə sosial yardım məsələsi daha çox müzakirə yaradır. Dövlət ehtiyacı olan vətəndaşlara maddi dəstək göstərməklə onların həyat şəraitini yaxşılaşdırmaqda kömək edir. Lakin sosial yardım proqramının tətbiqi ilə bağlı bir çox problemlər də ortaya çıxır. Belə ki, bəzi insanlar bu yardımı həqiqətən ehtiyacları olmadan alır və sui-istifadə edir.

 

“Yeni Yol” qəzetinin yazarlarından olan Çiyalə Osmanovanın “SOSİAL YARDIMIN KÖLGƏSİNDƏ QALANLAR” yazısında da bu mövzuya toxunulur. Məqalədə müəllifin diqqətini çəkən əsas mövzu budur ki, bəzi insanlar sosial yardımı həqiqətən ehtiyac duymadan alır və bu yardımı sui-istifadə edirlər. Müəllif bu halları sərt şəkildə tənqid edir və belə bir nəticəyə gəlir ki, bu davranış həm dövlətin büdcəsinə yükdür, həm də həqiqətən yardıma möhtac insanların haqlarını tapdalayır. Yazıda insanlar evlərini başqasının adına keçirir, çoxlu uşaq dünyaya gətirir və saxta sənədlərlə yardımdan yararlanırlar. Çiyalənin fikrincə, bu, bir növ tənbəllikdir və insanların əziyyət çəkmədən pul qazanmaq istəyi ilə bağlıdır. Lakin məsələ bu qədər sadə deyil. Sosial yardım alan insanların davranışlarını yalnız mənfi işıq altında göstərmək həqiqəti tam əks etdirmir. Həqiqətən ehtiyacı olan çoxlu insanlar var ki, bu yardıma arxalanaraq gündəlik həyatda möhkəm duruş göstərir, ailələrini dolandırır, uşaqlarını təhsildən geri qalmamaq üçün dəstəkləyirlər. Bu baxımdan yalnız sui-istifadə hallarını ön plana çıxarmaq birtərəflidir.

 

Çiyalənin yazısının bir başqa zəif tərəfi onun emosional tonudur. “Parazit həyat tərzi keçirirlər”, “müftə yeməyə alışıb tənbəlləşiblər” kimi ifadələr oxucuda qıcıq yaradır və müəllifin məsələyə daha çox şəxsi qəzəbini göstərir. Sosial yardım mövzusu ciddi və çoxşaxəli bir məsələdir. Onu yalnız sərt tənqid və emosiyalar üzərində qurmaq oxucunun problemə obyektiv baxışını məhdudlaşdırır.

 

Müəllif əsasən şəxsi müşahidələrə arxalanır. Lakin rəsmi statistik məlumatlar və ya dövlətin tətbiq etdiyi nəzarət barədə heç bir fakt göstərilmir. Məsələn, yardımı sui-istifadə edənlərin ümumi sayının nə qədər olduğu, bu halların hansı prosedur boşluqlarından yarandığı kimi suallar cavabsız qalır. Əgər bu məlumatlar yazıya əlavə olunsaydı müəllifin arqumentləri daha inandırıcı olardı. Digər tərəfdən, Çiyalə problemin köklü səbəblərinə toxunmur. Sosial yardımın sui-istifadə olunması yalnız yardımı alanların məsuliyyətsizliyi ilə izah edilə bilməz. Burada sistemin zəifliyi, dövlət səviyyəsində nəzarətin tam işləməməsi, eləcə də vətəndaşların fərdi məsuliyyətinə diqqət yetirilməməsi mühüm rol oynayır. Yardım proqramları əgər daha hərtərəfli və sistemli tətbiq olunsaydı sui-istifadə halları xeyli azalardı. Məqalədə həmçinin çıxış yolları göstərilmir. Problem yalnız tənqid etməklə həll olunmur. Oxucuya konkret təkliflər təqdim edilməlidir. Məsələn, dövlət tərəfindən müxtəlif yoxlamalar, yardımı sui-istifadə edənlər üçün cərimələr və fərdi məsuliyyətin artırılması. Bu cür tədbirlər həm yardımı həqiqətən ehtiyacı olanlara çatdırar, həm də sui-istifadə hallarını azaldar.

 

Müəllifin yazısında balans problemi də diqqət çəkir. Sosial yardımı sui-istifadə edənləri sərt tənqid etsə də həqiqətən yardıma möhtac insanların vəziyyəti göstərilmir. Bu oxucuda yanlış təəssürat yaradır ki, bütün yardım alanlar tənbəl və sui-istifadəçidir. Real həyatda hər iki qrup mövcuddur və bunların fərqləndirilməsi vacibdir. Bundan əlavə, müəllifin şəxsi müşahidəsi ilə yazdığı nümunələr mövzuda ziddiyyət yaradır. Məsələn, müəllif bəzi hallarda yardımı düzgün istifadə edən insanları da müşahidə edir. Lakin bu nümunələri ümumi arqumentə daxil etmir. Bu isə yazıda ardıcıllıq və məntiq çatışmazlığı yaradır.

 

Yekun olaraq demək olar ki, Çiyalənin  məqaləsi maraqlı müşahidəyə əsaslanır və sosial yardımla bağlı aktual bir problemi qabardır. Lakin yazının emosional tonu, birtərəfli yanaşması və faktlardan uzaq olması onu daha çox şəxsi fikir səviyyəsində saxlayır. Əgər müəllif həm yardımı sui-istifadə edənləri, həm də yardıma həqiqətən möhtac olanları göstərsə, eyni zamanda konkret çıxış yolları təklif etsəydi məqalə həm daha obyektiv, həm də oxucu üçün faydalı olardı. Sosial yardım yalnız “tənbəllik” və “sui-istifadə” məsələsi deyil. Bu, dövlətin sosial siyasəti, cəmiyyətin etik dəyərləri və insanların gündəlik həyat çətinlikləri ilə bağlı bir problemdir. Ona görə də bu mövzuya balanslı, faktlara əsaslanan və praktiki təkliflərlə yanaşmaq vacibdir.

 

 

Validə FƏTULLAYEVA