Gürcüstan Təhsil və Elm Nazirliyinin sifarişi ilə aparılan araşdırmaya görə, müəllim hazırlığı proqramlarını bitirənlərin böyük hissəsi yaxın 10 ildə müəllim kimi işlə təmin oluna bilməyəcək. Bu vəziyyət uzunmüddətli perspektivdə, xüsusilə, nisbətən yüksək qabiliyyətə malik gənclər arasında müəllimlik peşəsinə marağın azalmasına səbəb ola bilər.

 

Milli Araşdırmalar Mərkəzinin tədqiqat çərçivəsində araşdırdığı sahələrdən biri müəllimlik peşəsinə daxil olmaqdır və nəticələrdə müəllimlik peşəsinə qəbulla bağlı qaydalar, təcrübələr, müəllim və direktorların münasibəti, baxışları müzakirə olunub.

 

Tədqiqat nəticəsində müəyyən edilib ki, müəllimlərin əmək bazarında kəskin tələb-təklif balansının pozulması mövcuddur: təklif yüksək, tələb isə aşağıdır. Hesabata görə, bu vəziyyətə iki amil səbəb olur: pensiya yaşında olan müəllimlərin sistemi tərk etməməsi və müəllim olmaq istəyənlərin sayının çoxalması. Nəticədə məzunların işlə təmin olunma imkanları azalır.

 

“Gənc müəllimlərə məktəblərdə işləmək imkanı verməli olan, müəllimlərin təqaüd mükafatı şəraitində belə, son 7 ildə məktəblərdə işləyən gənclərin sayı 2000 nəfəri keçmir, ümumilikdə isə məktəbdə yaşı 30-a qədər olan müəllimlər cəmi 4 % təşkil edir”, – dekabrın 20-də yayımlanmış araşdırmada qeyd olunub.

 

Hesabatda gənclərin tez-tez qeyd etdiyi işlə təmin etmə problemi də yer alıb. Sənəddə qeyd olunub ki, məktəb kadrları təcrübəsi də gənc müəllimlərin işlə təmin edilməsi imkanlarına mənfi təsir göstərir. Xüsusilə vakansiyalar zamanı tərəzi hansısa məktəbdə işləyən və ya təcrübəli müəllimin xeyirinə əyilir.

 

 “Bunun iki mümkün səbəbi ola bilər: a) məktəbdə düzgün kadr siyasəti və mexanizmləri yoxdur, ona görə də müəllimlərin obyektiv qiymətləndirilməsi təmin edilmir və b) direktorlar təcrübəli müəllimlərə üstünlük verirlər ki, bu da qismən gənc müəllimlərin (dərs keçmək) səriştəsinin az olması ilə əlaqələndirilir. Bu vəziyyətdə bir tərəfdən universitet proqramlarının keyfiyyəti sual altına düşür. Digər tərəfdən, direktorların  müəllim seçimi prosesində müəllimin əsas səriştəsi kimi dərsin keçirilməsinə xüsusi önəm verməsi baş müəllim statusu almaq üçün ilkin şərtlərdən xarici sinif müşahidəsini çıxarmaq qərarının əsaslılığı ilə bağlı suallar doğurur”, – araşdırmada yazılıb.

 

Belə çıxır ki, baş müəllim üçün kənar dərs müşahidəsi olmayan dəyişiklik bəlkə də düzgün qərar deyildi.

 

Digər tərəfdən, tədqiqat həm də bu gün sistemdə olan həmin fənlər üzrə müəllim çatışmazlığını müəllimlik peşəsinə daxil olmaq baxımından izah etməyə çalışır və dəqiq, təbiət fənlərində kəskin şəkildə müəllim çatışmazlığının gözlənildiyini izah edir. Çünki başqa fənlərdən fərqli olaraq müəllimlərin 300 kreditlik, eləcə də 60 kreditlik hazırlıq proqramlarına qəbul aşağıdır.

 

Bu halda da qeyd olunub ki, 70 yaşdan yuxarı olan müəllimlərin sayı çoxdur. Fizika müəllimlərinin 41 %-i, kimya müəllimlərinin 33 %-i, biologiya müəllimlərinin 30 %-i pensiya yaşındadır.

 

Yəqin ki, Gürcüstanda akkreditasiya olunmuş universitetlərin və ali təhsilin maliyyələşdirilməsi ilə bağlı yeni qaydaların hazırlanmasında iştirak edənlər üçün hesabatda tələbə qəbulu ilə bağlı verilən tənqidi qiymət diqqətəlayiq olmalıdır və orada deyilir ki, universitetlər müəyyən edilmiş akkreditasiya şərtlərindən birini pozur: “Təhsil proqramları üçün elan edilmiş yerlərin sayı və fənlər üzrə bölgüsü müəllimlərin əmək bazarındakı vəziyyətini əks etdirmir – aşağı perspektivləri olan proqramlara qəbul yüksəkdir və əksinə, çatışmayan fənn müəllimləri üçün təlim proqramlarına qəbul azdır. Bu vəziyyət ali təhsilin maliyyələşdirilməsi modelinin mövcud çatışmazlıqları ilə bağlıdır – universitet onların işlə təmin edilmək imkanlarından və onların hazırlığı üçün lazım olan resurslardan asılı olmayaraq, mümkün qədər çox tələbə qəbul etməyə həvəslidir”.

 

Araşdırmanın nəticəsinə görə, universitet proqramları üzrə tələbə qəbulu siyasətinin əmək bazarının tələblərindən belə nəzərəçarpacaq dərəcədə uzaqlaşma onu göstərir ki, universitetlər proqramlar hazırlayarkən əmək bazarının tələblərini nəzərə almırlar/əmək bazarının tələblərini gözə ala bilmirlər ki, bu da akkreditasiya şərtlərindən birinin pozulmasıdır. Lakin eyni zamanda, ehtimal olunan səbəbi açıqlayır və ali məktəb məzunlarının hazırlıq səviyyəsi ilə bağlı olan daha ciddi problemə diqqət yetirir: “Bunun səbəblərindən biri tələb və təkliflə bağlı məlumatların aşağı olması ola bilər. Müəllim hazırlığı proqramlarına daxil olan tələbələrin universitetə hazırlığı son dərəcə aşağıdır. Bu proqramlar tələbələrin vahid milli imtahanlarda əldə etdikləri nəticələrə görə bütün digər akademik proqramlardan geri qalır. Tələbələrin akademik hazırlığının aşağı olması onların yüksək ixtisaslı müəllim kimi yetişdirilməsinə mənfi təsir göstərir, çünki təlimin nəticələri əhəmiyyətli dərəcədə tələbələrin akademik hazırlığı ilə müəyyən edilir”.

 

Mənbə: edu.aris.ge